Tình hình xuất nhập khẩu Việt Nam năm 2023

Năm 2023, nền kinh tế toàn cầu đối mặt với nhiều thách thức nặng nề, vượt qua cả giai đoạn đại dịch Covid-19. Tình hình lạm phát tăng cao, xung đột giữa Nga - Ukraine và Israel - Hamas, cùng với sự đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu, đã làm giảm mạnh tổng cầu thế giới. Điều này đã đẩy nhiều nền kinh tế tăng lãi suất đáng kể và gây suy giảm nền kinh tế của nhiều quốc gia.

Trong bối cảnh này, Việt Nam đã triển khai các biện pháp tích cực và đồng bộ để vượt qua khó khăn, hỗ trợ sản xuất trong nước, thúc đẩy thương mại, và mở rộng thị trường xuất khẩu. Nhờ vào những nỗ lực này, hoạt động xuất nhập khẩu đã có những tín hiệu tích cực. Trong tháng 10/2023, tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa ước đạt 60,88 tỷ USD, giảm 1,4% so với tháng trước nhưng tăng 5,9% so với cùng kỳ năm trước.

Tính tổng cộng 11 tháng năm 2023, tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa đạt 619,17 tỷ USD, giảm 8,3% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, xuất khẩu giảm 5,9%, trong khi nhập khẩu giảm 10,7%. Cán cân thương mại hàng hóa 11 tháng được ước tính xuất siêu 25,83 tỷ USD, đánh dấu một khía cạnh tích cực trong tình hình kinh tế toàn cầu khó khăn.

Xuất khẩu hàng hoá

Về phần xuất khẩu hàng hóa đạt 31,08 tỷ USD, giảm 3,6% (trong đó, khu vực kinh tế trong nước giảm 2,4% đến 8,49 tỷ USD; khu vực có vốn đầu tư nước ngoài, kể cả dầu thô, giảm 4,1% đến 22,59 tỷ USD). Dù không duy trì đà tăng trưởng so với tháng trước, tuy nhiên, xuất khẩu vẫn tăng 6,7% so với cùng kỳ năm trước (khu vực kinh tế trong nước tăng 13,5%, khu vực có vốn đầu tư nước ngoài, kể cả dầu thô, tăng 4,4%).

Trong 5 tháng gần đây (từ tháng 7/2023 đến nay), xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam liên tục đạt kim ngạch trên 30 tỷ USD/tháng, cao hơn mức bình quân 27,45 tỷ USD/tháng của 6 tháng đầu năm 2023. Điều này cho thấy sự khởi sắc trong xuất khẩu, giúp giảm suy giảm so với cùng kỳ năm trước.

Mặc dù hoạt động xuất khẩu đã có sự cải thiện tích cực nhờ vào hoạt động xúc tiến xuất khẩu được đẩy mạnh, kinh tế toàn cầu có tăng trưởng tốt hơn dự kiến, và hàng tồn kho tại các thị trường tiêu thụ chính giảm. Tuy nhiên, đà phục hồi vẫn diễn ra tương đối chậm và dự kiến sẽ tiếp tục trong thời gian tới, do các nền kinh tế lớn trên thế giới vẫn đối mặt với nhiều khó khăn trong việc khôi phục tăng trưởng, và tiêu dùng toàn cầu chưa thể phục hồi rõ rệt.

Những khó khăn từ suy giảm kinh tế toàn cầu và nhu cầu thế giới giảm, đặc biệt là từ những tháng đầu năm, đã dẫn đến giảm đơn hàng xuất khẩu và ảnh hưởng đến kim ngạch xuất khẩu chung của Việt Nam. Tính chung 11 tháng năm 2023, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa ước đạt 322,5 tỷ USD, giảm 5,9% so với cùng kỳ năm trước. Mức suy giảm này đã thu hẹp khá nhiều so với mức giảm 12% trong nửa đầu năm 2023, nhờ vào sự phục hồi trong những tháng gần đây.

Trong 11 tháng năm 2023, có 33 mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD, chiếm 93,1% tổng kim ngạch xuất khẩu (trong đó, 07 mặt hàng xuất khẩu trên 10 tỷ USD, chiếm 66%).

Cơ cấu xuất khẩu hàng hóa

Về cấu trúc xuất khẩu hàng hóa, trong tháng 11/2023, nhóm hàng công nghiệp chế biến có dấu hiệu chững lại so với tháng trước với giảm 4%, nhưng vẫn tăng 6,3% so với cùng kỳ năm trước, đạt 26,47 tỷ USD. Tình hình phục hồi của các mặt hàng công nghiệp chế biến không đồng đều. So với cùng kỳ năm trước, kim ngạch xuất khẩu máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện tăng 20,2%, điện thoại và linh kiện tăng 3,9%, dây điện và cáp điện tăng 10,2%, trong khi hàng dệt và may mặc giảm 11,1%, giày dép giảm 6,4%, gỗ và sản phẩm gỗ chỉ tăng nhẹ 1,6%.

Tính chung 11 tháng, tổng kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng công nghiệp chế biến ước đạt gần 274 tỷ USD, giảm 7% so với cùng kỳ năm 2022. Điều này chủ yếu xuất phát từ giảm của nhiều mặt hàng chủ lực trong nhóm, bao gồm điện thoại và linh kiện, máy móc, thiết bị và phụ tùng khác, hàng dệt và may mặc, giày dép, gỗ và sản phẩm gỗ. Chỉ có máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện, cùng phương tiện vận tải và phụ tùng là hai mặt hàng giữ vững kim ngạch xuất khẩu.

Về nhóm hàng nhiên liệu và khoáng sản, trong tháng 11/2023, kim ngạch xuất khẩu giảm 2,7% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 11 tháng, tổng kim ngạch xuất khẩu nhóm này giảm 15,1% so với cùng kỳ năm 2022, đạt 3,77 tỷ USD. Các mặt hàng như dầu thô, than đá, xăng dầu, quặng và khoáng sản khác đều ghi nhận sự giảm mạnh trong khoảng thời gian này.

Trong khi đó, xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp tiếp tục đóng góp tích cực, đặc biệt là các nhóm hàng như gạo, rau quả, cà phê, và hạt điều. Trong tháng 11, kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng nông, lâm, thủy sản đạt gần 3 tỷ USD, tăng 18,1% so với cùng kỳ năm trước, là nhóm hàng duy nhất có tăng trưởng trong 11 tháng với kim ngạch đạt 29,5 tỷ USD, tăng 4,6%. Rau quả đặc biệt nổi bật với sự tăng trưởng mạnh mẽ, đạt 500 triệu USD trong tháng 11, tăng 65,2% so với cùng kỳ năm trước, nâng tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả trong 11 tháng lên 5,32 tỷ USD, tăng 74,5%.

Về cấu trúc thị trường xuất khẩu, mặc dù hầu hết các ngành hàng đều gặp khó khăn do giảm tổng cầu thế giới, nhưng mức độ suy giảm có chiều hướng thu hẹp. Trong 11 tháng năm 2023, Mỹ vẫn là thị trường lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch ước đạt 88,05 tỷ USD, giảm 13,1%. Trung Quốc là thị trường xuất khẩu lớn thứ hai với kim ngạch ước đạt 55,98 tỷ USD, tăng 6,2%. Xuất khẩu sang các thị trường khác giảm, như EU giảm 8,1%, ASEAN giảm 6,2%, Nhật Bản giảm 4,3%, trong khi xuất khẩu sang thị trường châu Phi tăng 3,7%.

Những mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam

Trong suốt 11 tháng của năm 2023, tổng cộng có 33 mặt hàng xuất khẩu với kim ngạch trên 1 tỷ USD, trong đó có 07 mặt hàng với mức kim ngạch trên 10 tỷ USD, chiếm tỷ lệ 66%. Nhóm hàng nông sản, gạo, và trái cây đặc biệt hiệu quả khi tận dụng cơ hội mở cửa thị trường và tăng giá để thúc đẩy xuất khẩu. Đây là nhóm hàng duy nhất ghi nhận sự tăng trưởng tích cực trong 11 tháng, với mức tăng 4,6% so với cùng kỳ năm trước. Công tác xuất khẩu được thúc đẩy mạnh mẽ qua các biện pháp như tận dụng thị trường có đường biên giới chung, quản lý linh hoạt hàng hóa, và kể cả khi gặp khó khăn về thời vụ, đều đóng góp vào việc tăng cường xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc. Đây là thị trường duy nhất trong số các thị trường lớn của Việt Nam mà đạt mức tăng trưởng dương, chuyển từ mức giảm 2,2% sang mức tăng 6,2% sau 11 tháng.

Mặc dù cảnh báo về sự suy giảm tiếp tục trong ngành xuất nhập khẩu trong 11 tháng năm 2023 (giảm 5,9%), cùng với sự hồi phục nhẹ của sản xuất công nghiệp (tăng 1% so với cùng kỳ năm trước). Điều này chủ yếu xuất phát từ một số yếu tố quan trọng sau:

• Tình hình kinh tế toàn cầu giảm tốc trong bối cảnh lạm phát gia tăng ở các nước phát triển, đặc biệt là ở các thị trường chủ lực của Việt Nam như Mỹ, EU, và Trung Quốc, dẫn đến giảm tổng cầu tiêu dùng thế giới.

• Sự gia tăng của xu hướng bảo hộ thương mại: Đến tháng 11/2023, hàng xuất khẩu của Việt Nam đã phải đối mặt với 238 vụ điều tra phòng vệ thương mại từ 24 thị trường. Trong số đó, có 132 vụ điều tra chống bán phá giá, 48 vụ tự vệ, 35 vụ chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại, và 23 vụ chống trợ cấp. Ngoài ra, một số vụ điều tra liên quan đến các mặt hàng xuất khẩu lớn như pin năng lượng mặt trời và tủ gỗ.

• Ngành sản xuất công nghiệp trong nước tập trung chủ yếu vào xuất khẩu và phụ thuộc lớn vào thị trường toàn cầu, khi sản lượng vượt xa nhu cầu trong nước. Đặc biệt, các ngành hàng như dệt may, da giày, và điện tử cung ứng chỉ 10% cho thị trường nội địa, và 90% còn lại dành cho xuất khẩu. Các nền kinh tế lớn tiếp tục thắt chặt chính sách tiền tệ, giảm chi tiêu cho sản phẩm thông thường và xa xỉ, khiến đơn hàng nhập khẩu giảm, đặc biệt là từ Trung Quốc, Mỹ, và EU.

• Đà phục hồi chậm của xuất khẩu một số mặt hàng công nghiệp chế biến như dệt may, giày dép, và gỗ. Trong khi đó, giá hàng hoá xuất khẩu bình quân trong 11 tháng năm 2023 so với cùng kỳ năm 2022 giảm xuống, đặc biệt là các mặt hàng công nghiệp chế biến, như cao su giảm 14,7%, dầu thô giảm 17,4%, hạt tiêu giảm 21,3%, phân bón giảm 34,3%, và sắt thép giảm 22,9%.

• Sự mở cửa trở lại của thị trường Trung Quốc đặt ra nhiều áp lực cạnh tranh đối với hàng xuất khẩu từ Việt Nam cùng loại. Trong khi đó, doanh nghiệp Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều khó khăn khi đơn hàng xuất khẩu giảm, thị trường nội địa thiếu sức mua lớn, chi phí đầu vào vẫn cao và tiếp cận tín dụng không dễ dàng.

Doanh nghiệp Việt Nam cần làm gì để tiếp tục phát triển các mặt hàng xuất khẩu?

Xuất khẩu giúp nâng cao doanh thu quốc gia thông qua việc mở rộng thị trường. Trong thời gian sắp tới, để thúc đẩy phát triển thị trường xuất khẩu, Bộ Công Thương sẽ triển khai một loạt các giải pháp, bao gồm:

• Đàm phán và Ký Kết Hiệp Định: Tăng cường hoạt động đàm phán và ký kết các Hiệp định, cam kết, và liên kết thương mại mới. Ký kết các Hiệp định FTA (Free Trade Agreement), Hiệp định thương mại với các đối tác tiềm năng như UAE, MERCOSUR để đa dạng hóa cả thị trường và sản phẩm, cũng như chuỗi cung ứng.

• Hỗ trợ doanh nghiệp: Hỗ trợ doanh nghiệp để họ có thể tận dụng các cam kết trong các Hiệp định FTA, đặc biệt là CPTPP, EVFTA, UKVFTA. Điều này sẽ được thực hiện thông qua việc tuyên truyền về quy tắc xuất xứ, cung cấp Giấy chứng nhận xuất xứ, và thông tin về cơ hội và cách tận dụng từ các Hiệp định này.

• Hợp tác với Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn: Đàm phán với Trung Quốc để mở rộng thêm thị trường xuất khẩu cho các mặt hàng rau quả khác của Việt Nam như bưởi da xanh, dừa tươi, bơ, dứa, vú sữa, chanh, dưa lưới.

• Nâng cao hiệu quả thông quan: Tăng cường hiệu quả và quản lý thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu, đặc biệt là tại các cửa khẩu biên giới Việt Nam - Trung Quốc. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các mặt hàng nông sản, thủy sản có tính chất thời vụ, để chuyển đổi mạnh mẽ và nhanh chóng sang xuất khẩu chính ngạch.

• Chú trọng công tác phòng vệ thương mại (PVTM): Tập trung vào công tác PVTM để bảo vệ các ngành sản xuất trong nước và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Điều này bao gồm hoàn thiện hệ thống pháp luật và củng cố thể chế về PVTM, tích hợp công cụ PVTM vào kế hoạch và chính sách phát triển sản xuất trong nước. Nâng cao nhận thức và năng lực về PVTM, đồng thời triển khai hiệu quả các đề án lớn như xây dựng và vận hành hiệu quả Hệ thống Cảnh báo sớm về PVTM, tăng cường quản lý Nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp PVTM và gian lận xuất xứ, nâng cao năng lực về PVTM trong bối cảnh tham gia các Hiệp định FTA thế hệ mới. Đặc biệt, triển khai hiệu quả đề án "Thúc đẩy công tác đề nghị Hoa Kỳ công nhận Việt Nam là quốc gia có nền kinh tế thị trường trong các vụ việc phòng vệ thương mại". Tăng cường công tác thông tin và truyền thông để tạo sự hiểu biết rộng rãi về các biện pháp PVTM và các vụ việc điều tra liên quan.

Trên đây chính là các thông tin quan trọng về tổng kim ngạch xuất khẩu Việt Nam trong thời gian vừa qua, đặc biệt là khi chính thức đạt kỷ lục xuất siêu trong tháng 11/2023. Hy vọng rằng với những thông tin mà May Bình Thuận Nhà Bè vừa chia sẻ, chúng tôi đã mang đến bạn những thông tin hữu ích và giúp bạn có được cái nhìn cụ thể hơn về vấn đề này!